22 września w wielu miastach na świecie obchodzony jest Dzień bez samochodu, inicjatywa, która ma zwrócić uwagę na wpływ transportu na środowisko, jakość życia w miastach i nasze codzienne wybory komunikacyjne.
Pomysł narodził się w latach 90. XX wieku, jako odpowiedź na rosnące korki, smog i hałas. Z czasem Dzień bez samochodu włączono w Europejski Tydzień Mobilności, promujący zrównoważone środki transportu. W wielu miastach tego dnia wprowadzane są darmowe przejazdy komunikacją miejską, zamykane dla aut centra, a mieszkańcy zachęcani do odkrywania alternatywnych form poruszania się.
Według danych Europejskiej Agencji Środowiska, transport odpowiada za około jedną czwartą emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej. Redukcja liczby aut choćby na jeden dzień oznacza mniejszy hałas, czystsze powietrze i bezpieczniejsze ulice. W miastach takich jak Paryż czy Bruksela, gdzie całe dzielnice bywają wyłączane z ruchu samochodowego, mieszkańcy podkreślają, że dopiero wtedy słychać śpiew ptaków.
Dzień bez samochodu to również test. Czy jesteśmy w stanie dotrzeć do pracy, szkoły czy na zakupy bez własnego auta? Czy infrastruktura rowerowa i komunikacyjna zdaje egzamin? Takie doświadczenie pozwala spojrzeć krytycznie na miejską przestrzeń – zauważyć brak chodników, zatłoczone autobusy, ale też docenić zalety podróży tramwajem czy rowerem.
W naszym kraju do akcji co roku przystępuje kilkadziesiąt miast. W Warszawie, Krakowie, Poznaniu czy Łodzi komunikacja miejska w Dniu bez samochodu bywa darmowa, a w mniejszych miejscowościach organizowane są rajdy rowerowe i pikniki. Mimo to, według statystyk, Polska wciąż należy do państw, gdzie na tysiąc mieszkańców przypada wyjątkowo dużo samochodów.
Eksperci podkreślają, że sama jednodniowa akcja nie rozwiąże problemów. Może jednak zmienić sposób myślenia i zachęcić do codziennych, drobnych decyzji – częstszych spacerów, jazdy na rowerze, korzystania z komunikacji zbiorowej czy carsharingu. W perspektywie rosnących kosztów paliw i kryzysu klimatycznego te wybory będą miały coraz większe znaczenie.
